Αποδοχή: Να είσαι ο εαυτός σου όχι αυτό που θέλουν οι άλλοι
Σωστό είναι να θέλει κανείς να συνεχίσει να μεγαλώνει, να έχει τη διάθεση να μαθαίνει περισσότερα, να έχει την επιθυμία να καλύψει τις ελλείψεις του με γνώσεις, ανάπτυξη και ωριμότητα. Ωστόσο, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι υπάρχει μια λεπτή παγίδα —κάτι που δεν είναι τόσο δημιουργικό όσο δείχνει αρχικά— που παραμένει κρυμμένη πίσω απ’ αυτήν την ιδέα. Είναι ένα κύκλωμα που ξεκινάει από την ιδέα που έχουμε εμείς για το πώς πρέπει να είμαστε. Επιτρέψτε μου να το παραστήσω σχηματικά:
»Κατά τη γνώμη μου, ο Χόρχε που θα έπρεπε να είμαι, είναι ο σχολαστικός Χόρχε, ο λεπτολόγος, ο τακτικός και μεθοδικός, ο αδύνατος και ευφυής. Κατά τη δική σου γνώμη, ίσως θα έπρεπε να είσαι όπως σου έλεγαν οι γονείς, οι θείοι ή οι δάσκαλοί σου ότι έπρεπε να είσαι. Κάποιος άλλος σίγουρα αισθάνεται ότι θα ’πρεπε να είναι όπως τον αντιλαμβάνεται η θρησκεία του. Εν τέλει, ένα ιδεώδες Εγώ, ένα μεγαλειώδες Εγώ, ένα Εγώ που δεν επιδέχεται βελτίωση.
Ωστόσο, ξέρω επίσης ότι υπάρχει ένα πραγματικό
Εγώ, ένας αληθινός Χόρχε, χειροπιαστός και ολοφάνερος. Δεν είναι αυτός που θα ’πρεπε να είναι, είναι όμως αυτός που είμαι στ’ αλήθεια. Η διαφορά ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο έννοιες είναι που δημιουργεί σύγκρουση. Με ενοχλεί να συνειδητοποιώ το έλλειμμα που προκύπτει ως αποτέλεσμα της αφαίρεσης του πραγματικού Εγώ από το ιδεώδες Εγώ. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόκλιση αυτών των δύο συγκρινόμενων ποσών, τόσο πιο οδυνηρή είναι η συνειδητοποίηση του ελλείμματος. Είτε πλήρης είτε περιορισμένη, η συνειδητοποίηση αυτή με ωθεί πάντα σε μιαν απόφαση:
Την απόφαση ν’ αλλάξω. Για να μην αποκλίνω απ’ αυτή μου την απόφαση βασίζομαι στην αυτο-απαίτησή μου, που μου υπενθυμίζει συνεχώς πως: “ό,τι κοστίζει, αξίζει”. Και τότε, πιέζομαι να κάνω ό,τι χρειάζεται προκειμένου ν’ αλλάξω και να καταφέρω να γίνω καθώς πρέπει.
Αργά ή γρήγορα αντιλαμβάνομαι πως, όσο και να επιμένω, δεν τα καταφέρνω να γίνω ο ιδεώδης Χόρχε. Συνειδητοποιώ πως δεν μπορώ να γίνω όπως μου δίδαξαν ή όπως μου είπαν ότι “θα έπρεπε” να είμαι. Και τότε νιώθω απογοητευμένος και αποτυχημένος.
Από δω και πέρα, το αποτέλεσμα είναι προβλέψιμο: η αυτοαπαίτηση, ο μάταιος κόπος, η συνεχής απογοήτευση και η αίσθηση αποτυχίας καταλήγουν να εξαντλήσουν την επιθυμία, την ενέργεια και τη θέλησή μου να κάνω κάτι. Ένα άθροισμα δυσάρεστων συναισθημάτων που στο χώρο της ψυχιατρικής βλέπουμε συχνά να συνδέεται με τις κατα- θλιπτικές εικόνες και το οποίο, σε πρώιμο στάδιο, εμφανίζεται ως μια απότομη πτώση της αυτοεκτίμησης.
Όπως είναι αναμενόμενο, η πτώση της αυτοεκτίμησης καταλήγει να χειροτερεύει την εικόνα που έχω για τον εαυτό μου, οπότε η διαφορά ανάμεσα σ’ αυτό που είμαι κι αυτό που θα έπρεπε να είμαι, μεγαλώνει...Όπως παρατηρείς στο σχήμα, η απόσταση που βλέπω να υπάρχει ανάμεσα στο σημείο όπου βρίσκομαι (ή νομίζω πως βρίσκομαι) και το σημείο όπου θα έπρεπε να βρίσκομαι (ή νομίζω ότι θα έπρεπε να βρίσκομαι) κάνει πιο έντονο το αίσθημα του ελλείμματος. Κι αυτό φέρνει μεγαλύτερη αυτοαπαίτηση, μεγαλύτερη αυτοεπίπληξη, μεγαλύτερη προσπάθεια και μεγαλύτερη απογοήτευση.
Είναι ένας φαύλος κύκλος· ένα αδιέξοδο. Ο τέλειος νευρωσικός μηχανισμός.
«Και δεν υπάρχει διέξοδος;»
«Μπορείς να κοιμάσαι ήσυχη, γιατί εκεί που οι σοφοί επιστήμονες σηκώνουν τα χέρια ψηλά, εμφανίζεται πάντα ένας ποιητής ή ένας χιουμορίστας για να μας δείξει τον δρόμο. Υπάρχει ένας αργεντινός ευθυμογράφος που τον θεωρώ αληθινό ποιητή. Υπογράφει τα σχόλια και τα σκίτσα του με το ψευδώνυμο Λαντρού. Πριν από κάμποσα χρόνια έβγαζε στο Μπουένος Άιρες ένα περίφημο περιοδικό με τίτλο Θεία Βισέντα, το οποίο ήταν απαγορευμένο στα χρόνια της δικτατορίας. Θυμάμαι ότι στο εξώφυλλο κάθε έκδοσης εμφανιζόταν σταθερά, εν είδει επιγράμματος, μια φράση πάντα έξοχη. 'Ενα απ’ αυτά τα επιγράμματα που δεν θα ξεχάσω ποτέ, περιέχει την απάντηση στην ερώτησή σου.
»Γράφει ο Λαντρού στη Θεία Βισέντα:
“Αν βρεθείς σε αδιέξοδο, μην είσαι χαζός: βγες από κει που μπήκες”.»
«Πολύ καλό...»
«Βλέπω ότι σ’ έκανε και γέλασες... Αν λοιπόν αυτό είναι ένα αδιέξοδο, σε ερωτώ: από πού μπήκα;»
«Το πρώτο που σημείωσες ήταν το ιδεώδες Εγώ.»
«Το ιδεώδες Εγώ. Ακριβώς. Και τι είναι αυτό το ιδεώδες Εγώ;»
«Η ιδέα που έχω για το πώς θα έπρεπε να είμαι, ή το αποτέλεσμα της διαπαιδαγώγησής μου, ή πώς θέλει η κοινωνία να είμαι... Είπαμε πολλά πράγματα...»
«Πολύ ωραία! Όλα αυτά. Επομένως, αν θέλω να ξεφύγω απ’ αυτό το αδιέξοδο —και το πιθανότερο είναι πως έχω αρχίσει να βιάζομαι να βγω απ’ τον κύκλο, γιατί όλο και συνειδητοποιώ πως έχω παγιδευτεί μέσα του— αυτό που πρέπει να κάνω είναι ν’ απαλλαγώ από την ιδέα του ιδεώδους Εγώ. Ξανακοίταξε τη γραφική παράσταση που φτιάξαμε και φαντάσου τι θα συμβεί αν διαγράψουμε αυτό το ιδεώδες Εγώ.»
«Αν βγάλω από το μυαλό μου την ιδέα ότι πρέπει να είμαι κατά έναν συγκεκριμένο τρόπο, απομένει μόνο το πραγματικό Εγώ.»
«Σωστά. Κι αν δεν έχω μέτρο σύγκρισης, δεν έχω ούτε και συνείδηση του υποτιθέμενου ελλείμματος, οπότε δεν χρειάζεται αυτοαπαίτηση, ούτε έχω λόγο για επιπλήξεις. Δεν χρειάζεται να προσπαθώ να γίνω αυτός που δεν είμαι, ούτε υπάρχει απογοήτευση που δεν τα καταφέρνω. Όταν απελευθερωθούμε από τους μηχανισμούς αυτοβασανισμού, θα ευδοκιμήσει και η αυτοεκτίμηση. Η αυτοεπίκριση θα δώσει τη θέση της στην επιείκεια του καθενός προς τον εαυτό του, και η σκληρή προσπάθεια θα υποχωρήσει υπέρ της φυσικής επιθυμίας να κάνω τα πράγματα όλο και καλύτερα. Όλα αυτά, ασφαλώς, βελτιώνουν την εικόνα που έχω για τον εαυτό μου και, κατά συνέπεια, δημιουργούνται οι καλύτερες δυνατές συνθήκες για ν’ αναδυθεί από μέσα μου το πιο λαμπερό κομμάτι του Εγώ μου.Η ιδέα αυτή συνδέεται στενά με την έννοια της αποδοχής. Το να αποδέχεται κανείς τον εαυτό του αποτελεί, όπως ξέρουμε όλοι εμείς οι θεραπευτές, μια από τις προκλήσεις στον αγώνα για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της υγείας. Σημαίνει ότι σταματώ να αντιμάχομαι τον ίδιο μου τον εαυτό, δε θυμώνω μ’ εμένα που δεν είμαι όπως θέλουν οι άλλοι να είμαι, δεν με τιμωρώ που δεν είμαι προς το παρόν όπως θα ήθελα. Πολλές φορές, το να μην είσαι όπως περιμένουν οι άλλοι να είσαι, είναι το καλύτερο που μπορεί να σου συμβαίνει.
Απόσπασμα από το βιβλίο- Από τον εγωισμό στην αυτοεκτίμηση. Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Όπερα για την ευγενική παραχώρηση του υλικού.
Δεν υπάρχουν σχόλια: